LTS: Trường Đại học Văn Lang (VLU) tổ chức thành công hội thảo khoa học với chủ đề “Tăng cường khả năng chống chịu cho xã hội bằng công nghệ số: Nghiên cứu điển hình về nông nghiệp đô thị và chăm sóc sức khỏe”, tổng kết hai dự án thuộc chương trình hợp tác đối tác toàn cầu của Hội đồng Anh, thúc đẩy các hoạt động đổi mới sáng tạo giữa Vương quốc Anh, Việt Nam và Indonesia vào tháng 4 vừa qua.

Đây là sự kiện tiếp theo sau nhiều hội thảo, hội nghị khoa học khá sôi động và giàu chất lượng chuyên môn mà VLU tổ chức trước đó, thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà khoa học uy tín trong nước cũng như thế giới tham gia và tạo được hiệu ứng lan tỏa rộng rãi.

Nhân dịp này, PGS-TS. Trần Thị Mỹ Diệu, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn Lang, đã chia sẻ với phóng viên Người Đô Thị nhiều thông tin thú vị về hành trình đổi mới sáng tạo, nét đặc sắc riêng trong nghiên cứu khoa học và đặc biệt nhấn mạnh triết lý giáo dục của nhà trường trong bối cảnh giáo dục đại học có nhiều thay đổi, liên quan đến chương trình học, phương thức học, thói quen học tập và những đòi hỏi của xã hội về nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

Giáo dục đào tạo đại học ở các nước tiên tiên thường gắn với một viện, trung tâm nghiên cứu khoa học để tạo điều kiện cho sinh viên vừa học, vừa hành và đó cũng là cơ sở để những nghiên cứu đi vào đời sống. Là người gắn bó lâu năm với công tác giáo dục đại học, theo bà, vì sao ở Việt Nam vấn đề này vẫn còn hạn chế?

Tôi không nghĩ rằng đây là vấn đề mới ở Việt Nam. Chỉ cần vào website của các trường đại học chắc chắn sẽ thấy gần như trường nào cũng có viện nghiên cứu. Vấn đề là viện nghiên cứu đó đã phát triển tới đâu và sự gắn kết giữa viện nghiên cứu đó và các khoa đào tạo của trường hiện đang như thế nào.

Thật ra, với một trường đại học, giữa đào tạo và đóng góp về mặt khoa học cho xã hội cần phải có sự phối hợp chặt chẽ. Đành rằng các khoa thực hiện chức năng đào tạo thì cũng đảm nhận công tác nghiên cứu khoa học, tuy nhiên cũng cần phải có một (hoặc nhiều) viện nghiên cứu chuyên sâu để giải quyết vấn đề phức tạp hơn, ứng dụng những kết quả đó vào đời sống.

Hoạt động của đại học giống như một cái kiềng ba chân: đào tạo - nghiên cứu - ứng dụng phải đồng bộ, nếu thiếu một trong ba yếu tố thì không thành công một cách mỹ mãn.

Cái khó của các trường đại học nằm ở chỗ trường có thể đào tạo rất tốt, nghiên cứu rất tốt nhưng việc đưa kết quả nghiên cứu ra ứng dụng thực tế vẫn hạn chế. Vì vậy, trường đại học nào mà kết quả nghiên cứu được ứng dụng trong thực tế để giải quyết các vấn đề của địa phương và doanh nghiệp càng nhiều càng chứng tỏ mức độ uy tín, đại học tập hợp được những nhà khoa học hàng đầu, những chuyên gia giỏi.

Cái chính là viện nghiên cứu có gắn được với ngành đào tạo hay không để bổ trợ năng lực cho khối đào tạo, cho người học, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp tiếp cận đại học thông qua ngành đào tạo.

VLU đã dành sự quan tâm cho nghiên cứu khoa học như thế nào?

VLU thành lập năm 1995. Những giai đoạn đầu, trường còn nhiều khó khăn, số lượng ngành đào tạo còn ít. Đến giai đoạn phát triển, ổn định và xác định thương hiệu, năm năm vừa qua có thể gọi là giai đoạn phát triển vượt bậc của trường.

Với chiến lược năm năm gần nhất, VLU xác định sẽ trở thành một trường đại học với sứ mệnh đào tạo những con người mang tác động tích cực, truyền cảm hứng cho xã hội.

Để đạt được sứ mệnh đó, VLU có 10 mục tiêu chiến lược quan trọng và trong đó có mục tiêu đưa trường trở thành một trung tâm, nơi hội tụ những nhà khoa học, chuyên gia hàng đầu của thế giới đến đây với mục đích tìm kiếm những giải pháp đột phá, mang lại thay đổi tích cực cho xã hội.

Và nghiên cứu của VLU ngoài câu chuyện đóng góp về mặt khoa học, chúng tôi xác định nghiên cứu phải giải quyết được vấn đề của địa phương, của doanh nghiệp và đặc biệt là giải quyết được vấn đề của khu vực. Đó là những vấn đề mà nhà trường tập trung rất nhiều trong những năm gần đây.

Được biết đến là một trường đại học có hoạt động hợp tác quốc tế sôi động, với nhiều chương trình quy mô đã được tổ chức, thu hút đông đảo các nhà nghiên cứu, chuyên gia uy tín quốc tế và trong nước tham gia, bà có thể cho biết những giá trị cốt lõi mà VLU hướng đến qua những chương trình hợp tác đó? Bí quyết để một trường đại học tư thục như Văn Lang tạo nên sự thu hút như vậy?

Ngay từ những năm đầu mới thành lập, VLU đã có những hợp tác quốc tế rất thành công với những dự án đầu tiên về môi trường, đào tạo nguồn nhân lực không chỉ cho nhà trường mà cho cả Việt Nam.

Cũng từ đó, gần như mỗi năm VLU đều có những dự án được tài trợ bởi các tổ chức quốc tế, kết nối với các chuyên gia, các trường đại học khác nhau trên thế giới và giải quyết những vấn đề mà nhiều người đang quan tâm ở tầm khu vực. Thông qua đó, chúng tôi đã chuyển được những nghiên cứu rất lý thuyết vào thực tế cuộc sống, tạo ra sự thay đổi, có sức ảnh hưởng lớn.

Vì vậy các dự án đã tạo ra niềm tin với các đối tác cũng như tổ chức tài trợ cho nhà trường, mặc dù là một trường tư thục nhưng khi VLU đã nhận tham gia vào chương trình, dự án nào thì trường đều làm tốt và tốt hơn mong đợi, vì thế các hợp tác có sự tiếp nối bằng những tài trợ sau đó nữa.

Tương tự, sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu thế giới trong các dự án, chương trình của VLU đều là sự tự nguyện, họ được thuyết phục thông qua những nội dung chúng tôi tổ chức khá thiết thực, vì cộng đồng, xứng đáng để họ chia sẻ những kinh nghiệm đã tích lũy để giải quyết các vấn đề mà mọi người đang quan tâm.

Bà có thể chia sẻ Văn Lang đã đầu tư nguồn lực bao nhiêu cho các dự án liên quan đến nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và đổi mới sáng tạo?

Trước tiên, cần phải khẳng định đầu tư cho nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và đổi mới sáng tạo là một con đường đi rất kiên định của VLU. Trước đây nghiên cứu khoa học của trường thường chỉ tập trung vào một số dự án về bảo vệ môi trường (environmental protection). Thời điểm VLU thành lập thì môi trường là vấn đề khá nan giải, là lĩnh vực còn mới mẻ của TP.HCM.

Từ những năm 1997 khi chúng tôi hợp tác với Đại học Wageningen (Hà Lan), người ta đã nói rất nhiều đến vấn đề biến đổi khí hậu và thích ứng với biến đổi khí hậu. Đại học Wageningen là trường đã đào tạo cho chúng tôi về nguồn nhân lực trong lĩnh vực môi trường.

Những năm gần đây, công trình nghiên cứu, dự án của VLU so với những trường đại học lớn có thể còn khiêm tốn, nhưng mỗi năm chúng tôi có khoảng 400 công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí uy tín, cùng với khoảng 10 dự án lớn, nhỏ khác nhau giải quyết các vấn đề của doanh nghiệp, của địa phương cũng như dự án hợp tác quốc tế.

Hiện Văn Lang đang đầu tư rất nhiều cho cơ sở vật chất để phục vụ nghiên cứu. Con số nếu tính đầy đủ chắc chắn sẽ rất lớn. Chi phí cho một phòng thí nghiệm (lab) đã rất tốn kém, trong khi đó VLU đang xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo với hệ thống hơn 100 phòng thí nghiệm khác nhau.

Còn chi phí bỏ ra hàng năm chỉ để triển khai các dự án hợp tác nghiên cứu chiếm khoảng 5% doanh thu của VLU. Con số cũng khá lớn so với mặt bằng chung hiện nay.

Công tác tuyển sinh, thu hút người học là một vấn đề đau đầu với các cơ sở đào tạo. Như thống kê năm vừa qua có hơn 1 triệu thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT nhưng chỉ 53% vào đại học. Điều này lại diễn ra trong điều kiện có sự cạnh tranh giữa các cơ sở đào tạo không chỉ trường tư với trường công, trường tư với nhau mà thậm chí với các trường đại học quốc tế cũng đã vào Việt Nam. Về phần mình, trường Văn Lang có những thế mạnh nào để thu hút các thí sinh?

Đồng ý đây là một vấn đề rất lớn của các cơ sở đào tạo nói chung, đặc biệt là đối với những cơ sở tư thục. Tuy nhiên, đối với khách hàng của mình, cách làm và giá trị lớn nhất mà VLU thực hiện đồng bộ từ trước tới giờ vẫn là đảm bảo những gì tốt đẹp nhất cho người học. Và đến nay, những gì VLU cung cấp cho người học có thể đánh giá là tốt nhất trong khả năng, từ đội ngũ giảng viên, chương trình học và môi trường trải nghiệm, cơ sở vật chất...

Chúng tôi trung thực với những gì mình chia sẻ, không dùng những gì hào nhoáng để thu hút thí sinh mà sẽ nói rất thật là VLU có thể làm điều gì để tốt cho tương lai các em. Ngay cả khi tuyển sinh, chúng tôi bắt đầu bằng câu chuyện: năng lực của em là gì, em yêu thích cái gì, thì nhà trường đánh giá em phù hợp với ngành học nào tại VLU. Nếu như các điều kiện học ở VLU không phù hợp, chúng tôi hướng dẫn để các em có thể chọn một cơ sở đào tạo khác.

Điều chúng tôi tâm niệm và nhắc nhở nhau đó là cần đặt lợi ích của người học lên trên hết. Điều đó tạo cho người học niềm tin là trường thực sự mong muốn thời gian sau khi tốt nghiệp trung học là thời gian tối ưu nhất cho các bạn.

Triết lý của Văn Lang là thông qua học tập trải nghiệm để đào tạo sinh viên trở thành những con người toàn diện, có đạo đức, có khả năng học tập suốt đời và có sức ảnh hưởng tích cực đến xã hội. Vì vậy nhà trường xây dựng tất cả chương trình, hoạt động trên nền tảng triết lý đó.

VLU tạo cho sinh viên một môi trường giàu trải nghiệm, với khoảng 1.000 hoạt động, sự kiện khác nhau bên ngoài lớp học. Bản thân tôi trước đây cũng đi dạy ở rất nhiều trường nhưng nghiệm lại thấy Văn Lang là nơi mà thầy cô chăm sóc sinh viên rất đặc biệt, mà điều này các bạn sinh viên sẽ nhận ra.

Hiện nay nguồn thu của các cơ sở đào tạo đều gần như từ nguồn học phí. Theo bà liệu thực hiện các chuyển giao công nghệ, sáng chế của trường để tạo ra một nguồn thu độc lập hơn, có phải là một hướng đi trong tương lai của các trường đại học và VLU có nhắm đến điều này?

Đó là một trong những mục tiêu chiến lược của VLU hướng đến, bởi nghiên cứu khoa học ngoài câu chuyện đóng góp như đã nói thì tự nó phải phát triển được. Mà muốn vậy thì bản thân nghiên cứu phải đi vào đời sống, nói đơn giản hơn là có thể bán được.

Đương nhiên để thực hiện điều này không phải dễ. Từ một kết quả nghiên cứu trong phòng thí nghiệm để tự tin rằng kết quả nghiên cứu khi được áp dụng ở một quy mô lớn hơn vẫn thành công, và để thương mại hoá kết quả nghiên cứu là một con đường dài. Kể cả những sản phẩm làm ra được rồi, có chất lượng rồi nhưng để tồn tại và có thương hiệu cũng là cả một vấn đề. Với những nhóm ngành có thể tạo ra sản phẩm cụ thể như: thiết kế, dược phẩm, nông sản, công nghệ thực phẩm..., chúng tôi rất chú trọng công việc này.

Một hướng đi khác mà VLU cũng đang hướng tới là chuyển giao thiết kế, quy trình hay phần mềm… Ví dụ, nhà trường chuyển giao những ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong giải quyết vấn đề cho doanh nghiệp và nhận lại nguồn kinh phí tài trợ. Hiện nay đây chưa phải là thế mạnh của VLU nhưng tôi tin rằng với đội ngũ giảng viên, nhà khoa học hiện nay thì trong một tương lai không xa trường có thể làm được.

Quay trở lại vấn đề, thì muốn có sáng chế, có công nghệ, vẫn phải cần đầu tư, trong đó có những khoản đầu tư rất dài, bền bỉ cho đến khi tạo ra được sản phẩm. Thế nên nếu trường chỉ lấy từ học phí để đầu tư cho nghiên cứu sẽ không bao giờ thành công, sẽ khó có những nghiên cứu tạo ra tác động đột phá.

Hiện nay VLU mong muốn tạo ra được môi trường thu hút sinh viên quốc tế nhưng dù có tuyển được đông đảo sinh viên quốc tế đi nữa thì học phí cũng có mức giới hạn. Chuyển giao công nghệ, sáng chế của trường để tạo ra một nguồn thu ổn định cho đầu tư nghiên cứu, theo tôi đây là hướng đi đầy tham vọng nhưng là hướng đi bền vững.

Năng lực của sinh viên sau đào tạo sẽ phản ánh được chất lượng học thuật, uy tín đào tạo của nhà trường. Trong bối cảnh giáo dục đại học có nhiều thay đổi, liên quan đến chương trình học, phương thức học, thói quen học tập, trong khi đó hiện nay công nghệ thông tin tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống nói chung và ngành giáo dục nói riêng, VLU đã có bước chuẩn bị gì để bắt nhịp với xu hướng này trong đào tạo nguồn nhân lực cho tương lai? Nhận định của bà về bức tranh giáo dục đại học trong những năm tới?

Đây là vấn đề hết sức quan trọng đối với những người làm giáo dục trong bối cảnh hiện nay. Chúng ta cũng có thể dễ dàng nhìn thấy sự thay đổi rất nhanh trong chỉ một vài năm gần đây, đặc biệt là từ đại dịch Covid-19.

Hiện nay AI phát triển thần tốc, dù mình đào tạo sinh viên có một nền tảng cơ bản rồi nhưng vì công nghệ thay đổi quá nhanh, thời gian đào tạo lại dài, nên bốn năm sau khi ra trường có khi thế giới đã đi rất xa.

Đây cũng là câu hỏi lớn của Văn Lang hiện nay, nên chúng tôi sẽ hỗ trợ, bổ sung cho sinh viên những năng lực cần thiết bằng nhiều cách. Thứ nhất là khả năng vận dụng tất cả các nền tảng trong nghề, những gì ở trong thực tế đang được người ta sử dụng với nghề của các bạn thì sinh viên cần phải được đào tạo ngay trong trường.

Nếu dung lượng kiến thức nhiều trong khi chương trình đào tạo đã có khung sẵn, nhà trường cũng có cách giải quyết, là tổ chức cho sinh viên học trên Coursera (một nền tảng giáo dục và học tập trực tuyến) theo lĩnh vực chuyên môn của các bạn.

Ngoài câu chuyện được đào tạo kỹ năng, được trải nghiệm thì việc các bạn tự học trên Coursera cũng là một yêu cầu để sinh viên hiểu rằng sau này ra trường vẫn phải tiếp tục tự học, học tập suốt đời.

Khi đó, nếu bận rộn công việc khiến các bạn không có thời gian để lên lớp, hay đi tìm một thầy cô nào để dạy cho mình thì với khả năng tự học trên các khóa học mở, được thiết kế bởi những trường đại học uy tín trên thế giới, các bạn vẫn có thể tiếp tục học với những người rất giỏi. Lúc đó ngoại ngữ là một yếu tố vô cùng quan trọng, vì vậy tiếng Anh là yêu cầu thứ hai của VLU đối với sinh viên. Hiện chuẩn đầu ra tiếng Anh của sinh viên VLU là tương đương IELTS 6.0.

Ngoài những chương trình nhà trường tổ chức đào tạo, thông thường mỗi năm sinh viên sẽ được tiếp cận nhiều chương trình đến từ cựu sinh viên, doanh nghiệp, từ các dự án nghiên cứu của trường để các bạn biết rằng có rất nhiều thứ mới mẻ ngoài kia và mới rất nhanh. Công việc cũng sẽ có những yêu cầu mới và cũng mới rất nhanh.

Chính từ chia sẻ của những người đang làm thực tế trong lĩnh vực chuyên môn của các bạn, từ câu chuyện của những chuyên gia hàng đầu thế giới, các bạn sẽ biết được vị trí của mình đang ở đâu, đang cần gì. Như vậy các bạn cần phải năng động hơn nữa trong học tập và tìm hiểu nghiên cứu.

Ngoài ra, hiện nay ngoài học từng môn thì năng lực các sinh viên phải được đo theo lộ trình học để nếu chưa đạt thì cần quay trở lại gấp rút bổ sung, đạt năng lực cần thiết so với yêu cầu công việc khi ra trường. Khi tốt nghiệp, cầm tấm bằng trên tay, các em sẽ yên tâm bắt nhịp với cái mới và làm tốt công việc.

Thực hiện: Tạ Trà My . Ảnh và video: VLU . Thiết kế: Hữu Nhất