Phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn, tỉnh Lâm Đồng hướng đến sản xuất bền vững

Thành phố Đà Lạt sẽ là trung tâm hành chính - chính trị của tỉnh Lâm Đồng mới. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Một "Việt Nam thu nhỏ" trong lòng Tây Nguyên mở rộng

Ngày 12.4.2025, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết 60-NQ/TW về Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII. Sau khi xem xét và thảo luận các tờ trình, đề án và báo cáo của Bộ Chính trị, căn cứ kết quả biểu quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ban Chấp hành Trung ương dự kiến Lâm Đồng sẽ sáp nhập tỉnh Đắk Nông và tỉnh Bình Thuận. Tên gọi sau sáp nhập là Lâm Đồng, và trung tâm chính trị - hành chính sẽ đặt tại tỉnh Lâm Đồng hiện nay.

Sáng ngày 12.6 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025. Nghị quyết này có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua. Các cơ quan theo thẩm quyền khẩn trương thực hiện các công tác chuẩn bị cần thiết bảo đảm để chính quyền địa phương ở các tỉnh, thành phố hình thành sau sắp xếp quy định tại Điều 1 của Nghị quyết này chính thức hoạt động từ ngày 1.7.2025. Theo Nghị quyết vừa nêu, toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của tỉnh Đắk Nông, tỉnh Bình Thuận và tỉnh Lâm Đồng thành tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Lâm Đồng. Sau khi sắp xếp, tỉnh Lâm Đồng có diện tích tự nhiên là 24.233,07 km2, quy mô dân số là 3.872.999 người.

TP Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận (cũ). Ảnh: Báo Lâm Đồng

Tỉnh Lâm Đồng mới hình thành từ sáp nhập mở ra mô hình tỉnh đa vùng - đa văn hóa - đa tiềm năng. Một tỉnh mới hình thành không chỉ rộng nhất cả nước, mà còn "đa vùng, đa sắc" về địa lý - kinh tế - văn hóa. Địa lý Lâm Đồng giờ đây trải dài từ cao nguyên 1.600m xuống biển Phú Quý, từ rừng nguyên sinh Tà Đùng đến resort Mũi Né. Địa danh, khí hậu, dân cư, sản vật... không cái gì trùng nhau.

 Như vậy chúng ta đang có một thực thể mới mang cấu trúc đặc biệt: một "Việt Nam thu nhỏ" trong lòng Tây Nguyên mở rộng. Với lợi thế về tài nguyên thiên nhiên, nông nghiệp công nghệ cao và định hướng phát triển xanh, Lâm Đồng đang đứng trước cơ hội quan trọng để chuyển đổi mô hình sản xuất công nghiệp theo hướng thân thiện với môi trường. Việc ứng dụng các nguyên tắc của kinh tế tuần hoàn vào hoạt động sản xuất không chỉ góp phần giảm phát thải, tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra giá trị gia tăng bền vững cho địa phương.

Khoảng cách từ trung tâm Gia Nghĩa (tỉnh Đắk Nông cũ) tới TP Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) đi theo Quốc lộ 28 và Quốc lộ 20 dài khoảng 180 km. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Công nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn: xu thế tất yếu

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên và ô nhiễm môi trường, việc chuyển đổi sang mô hình công nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu cấp bách đối với sự phát triển bền vững. Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, trong đó ngành công nghiệp đóng vai trò then chốt.

Theo Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên Hợp quốc (UNIDO) công nghiệp xanh có nghĩa là các nền kinh tế phấn đấu cho một con đường tăng trưởng bền vững hơn, bằng cách thực hiện các khoản đầu tư công xanh và triển khai các sáng kiến chính sách công khuyến khích đầu tư tư nhân có trách nhiệm với môi trường. Theo ESCAP công nghiệp xanh là khái niệm thúc đẩy các mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững trong sản xuất sản phẩm. Điều này bao gồm cả việc xanh hóa các sản phẩm hiện có và tạo ra các ngành công nghiệp xanh cung cấp hàng hóa và dịch vụ môi trường. Ngành công nghiệp xanh yêu cầu các nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm về tác động môi trường của sản phẩm hoặc dịch vụ của họ trong suốt vòng đời của nó.

Như vậy, công nghiệp xanh là mô hình phát triển công nghiệp có sự gắn kết chặt chẽ giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và năng lượng, hạn chế phát sinh chất thải, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.

Sáng 9.6, tại Lâm Đồng, Tổng Bí thư Tô Lâm và Đoàn công tác Trung ương làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lâm Đồng, Thường trực Tỉnh ủy Bình Thuận và Thường trực Tỉnh ủy Đắk Nông. Ảnh: Thống Nhất/TTXVN

Trong khi đó, khái niệm kinh tế tuần hoàn (circular economy) được sử dụng chính thức đầu tiên bởi Pearce và Turner (1990), để chỉ mô hình kinh tế mới dựa trên nguyên lý cơ bản “mọi thứ đều là đầu vào đối với thứ khác”, hoàn toàn không giống với cách nhìn của nền kinh tế tuyến tính truyền thống.

Theo UNIDO, nền kinh tế tuần hoàn là một chu trình sản xuất khép kín, các chất thải được quay trở lại, trở thành nguyên liệu cho sản xuất, từ đó giảm mọi tác động tiêu cực đến môi trường, hệ sinh thái và sức khỏe con người.

Theo Ellen MacArthur Foundation (2012), định nghĩa về kinh tế tuần hoàn được nhiều quốc gia và các tổ chức quốc tế thừa nhận rộng rãi hiện nay là “một hệ thống có tính khôi phục và tái tạo thông qua các kế hoạch và thiết kế chủ động. Nó thay thế khái niệm “kết thúc vòng đời” của vật liệu bằng khái niệm khôi phục, chuyển dịch theo hướng sử dụng năng lượng tái tạo, không dùng các hóa chất độc hại gây tổn hại tới việc tái sử dụng và hướng tới giảm thiểu chất thải thông qua việc thiết kế vật liệu, sản phẩm, hệ thống kỹ thuật và cả các mô hình kinh doanh trong phạm vi của hệ thống đó”.

Theo Wikipedia (2018), kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế trong đó các hoạt động thiết kế, sản xuất và dịch vụ đặt ra mục tiêu kéo dài tuổi thọ của vật chất và loại bỏ tác động tiêu cực đến môi trường. Các hệ thống tuần hoàn áp dụng các quy trình tái sử dụng thông qua chia sẻ, sửa chữa, tân trang, tái sản xuất và tái chế nhằm tạo ra các vòng khép kín cho tài nguyên sử dụng [1].

Sơ đồ kinh tế tuần hoàn [2].

Như vậy, kinh tế tuần hoàn là mô hình kinh tế trong đó giá trị của sản phẩm, vật liệu và tài nguyên được duy trì trong nền kinh tế lâu nhất có thể, giảm thiểu chất thải và ô nhiễm nhờ các chu trình tái sử dụng, tái chế và khôi phục.

Khái niệm phát triển bền vững (Sustainable Development) là một khái niệm quan trọng định nghĩa về quá trình phát triển đáp ứng nhu cầu mọi mặt của xã hội hiện tại mà vẫn đảm bảo sự tiếp tục phát triển của thế hệ tương lai. Nói cách khác, phát triển bền vững nhằm mục tiêu tạo ra một sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và công bằng xã hội [3].

Có ba trụ cột chính của phát triển bền vững:

Kinh tế: Tăng trưởng kinh tế bền vững nhằm mục tiêu tạo ra sự phồn thịnh và ổn định kinh tế mà không làm kiệt quệ các tài nguyên thiên nhiên và dẫn đến hậu quả tiêu cực về lâu dài.

Xã hội: Công bằng xã hội và việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng, đảm bảo mọi người có quyền tiếp cận với giáo dục, y tế và cơ hội làm việc trong một xã hội ổn định và công bằng.

Môi trường: Bảo vệ và bảo tồn môi trường cho tương lai, bao gồm việc giảm thiểu ô nhiễm, bảo tồn đa dạng sinh học và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

3 trụ cột chính của phát triển bền vững [4].

Theo Cục Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, sản xuất bền vững được hiểu là việc tạo ra các sản phẩm giảm thiểu tối đa ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, bảo tồn nguồn năng lượng và tài nguyên thiên nhiên nhằm nâng cao chất lượng và sự an toàn của công nhân, cộng đồng cũng như chính sản phẩm.

Như vậy, sản xuất bền vững là quá trình sản xuất hàng hoá và dịch vụ theo hướng giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên, hạn chế phát thải đồng thời đảm bảo quyền lợi và sức khoẻ cho người lao động, góp phần phát triển kinh tế - xã hội - môi trường một cách hài hoà và lâu dài.

Thực trạng phát triển công nghiệp tại tỉnh Lâm Đồng

Các ngành công nghiệp chủ yếu: Công nghiệp tỉnh Lâm Đồng đã có những bước phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn 2019-2023, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Giá trị sản xuất công nghiệp giai đoạn 2019 - 2023 tăng trưởng bình quân 11,5-12%/năm, đạt mục tiêu nghị quyết đề ra. Các ngành công nghiệp chủ lực như chế biến nông sản, sản xuất năng lượng, dệt may có mức tăng trưởng tốt [5].

Năm 2023 sản xuất công nghiệp phát triển ổn định; giá trị sản xuất công nghiệp đạt 26.414,8 tỷ đồng, tăng 13,2% so cùng kỳ. Một số sản phẩm công nghiệp tăng khá so cùng kỳ như: Sợi tơ tằm các loại đạt 17 nghìn tấn, tăng 92,3%; lụa tơ tằm các loại đạt 3,75 nghìn tấn, tăng 81,86%; trà nguyên chất đạt 19,9 nghìn tấn, tăng 53,3... Toàn tỉnh, có 2 khu công nghiệp và 6 cụm công nghiệp, đã thu hút 122 dự án với tổng vốn đăng ký đầu tư 7.234 tỷ đồng và 127,1 triệu USD (trong đó, có 30 dự án FDI, tổng vốn đăng ký đầu tư 127,07 triệu USD), tổng diện tích 269,95 ha; tỷ lệ lấp đầy Khu công nghiệp Lộc Sơn 86,4%, Khu công nghiệp Phú Hội 85,74%, các cụm công nghiệp 55,98% [6].

Báo cáo mới nhất của Sở Công thương Đắk Nông (cũ) chỉ rõ, Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) 6 tháng đầu năm 2024 của Đắk Nông ước tăng 4,11% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó: Công nghiệp khai khoáng tăng 2,44%; công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 3,54%; công nghiệp sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước tăng 5,43%; công nghiệp cung cấp nước, hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải tăng 5,69%.

6 tháng đầu năm 2024, hoạt động sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh tương đối ổn định, đa phần các sản phẩm tăng so với cùng kỳ năm trước. Một số sản phẩm công nghiệp chủ yếu ước tăng so với cùng kỳ, như: Gạch xây dựng bằng đất sét nung ước đạt 37 triệu viên, tăng 14%; ván MDF ước 21.200 m³ tăng 23%; sản phẩm bàn, ghế, giường, tủ... bằng gỗ ước đạt 33.934 sản phẩm, tăng 6,6%; tinh bột sắn ước đạt 28.278 tấn tăng 96,7%; sản phẩm Alumin ước đạt 357 nghìn tấn, tăng 1,5%...

Lợi thế về vị trí địa lý với đường bờ biển dài 192 km, Bình Thuận (cũ) có 4 khu bến cảng chính gồm: Phan Thiết, Phú Quý, Vĩnh Tân (đã đưa vào hoạt động) và Sơn Mỹ (đang trong giai đoạn quy hoạch và kêu gọi đầu tư). Ảnh: Báo Lâm Đồng

Với tỉnh Bình Thuận (cũ), tính riêng tháng 4.2025, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp ước tăng 1,56% so với tháng trước và giảm nhẹ 0,16% so với cùng kỳ năm trước. Một số ngành công nghiệp có mức tăng trưởng cao trong 4 tháng đầu năm 2025, đóng góp tích cực vào tăng trưởng chung của toàn ngành công nghiệp. Cụ thể, sản lượng tôm đông lạnh đạt 752,56 tấn, tăng 49,5% so cùng kỳ; nước khoáng có ga đạt 7,69 triệu lít, tăng 15,64%; áo sơ mi đạt 7.635,5 nghìn cái, tăng 19,64%; sản phẩm giày, dép đạt 1.899,7 nghìn đôi, tăng gấp 2,3 lần so với cùng kỳ năm trước, nhờ có năng lực sản xuất tăng thêm tại Công ty TNHH Giày Nam Hà Việt Nam. Tuy nhiên, phần lớn cơ sở công nghiệp quy mô nhỏ và vừa, công nghệ còn lạc hậu, tiêu tốn năng lượng và gây ô nhiễm môi trường.

Tổng thể, công nghiệp Lâm Đồng đang từng bước khẳng định vai trò là động lực tăng trưởng của nền kinh tế địa phương. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần chú trọng hơn nữa vào việc giải quyết các điểm nghẽn về nguyên liệu, hạ tầng kỹ thuật, và nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời tiếp tục ưu tiên phát triển công nghiệp theo hướng xanh, tuần hoàn và ứng dụng công nghệ cao.

Khai thác quặng bauxite phục vụ chế biến alumin tại Công ty Nhôm Đắk Nông. Ảnh: TTXVN

Vấn đề môi trường trong công nghiệp: Số liệu của Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng cho biết, trên địa bàn tỉnh có khoảng 327 tấn rác thải công nghiệp phát sinh mỗi ngày. Số rác thải này từ 9 khu công nghiệp (KCN) và cụm công nghiệp (CCN) của tỉnh, trong đó nhiều nhất là KCN Phú Hội, Đức Trọng với khoảng 80 tấn/ngày; kế đó là KCN Lộc Sơn, Bảo Lộc với khoảng 62 tấn/ngày…

Cùng với các KCN, CCN, có một số cơ sở thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, trong đó có Tổ hợp Bauxit nhôm Lâm Đồng với lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh mỗi ngày trên 51 tấn; Nhà máy Sản xuất tơ và dệt lụa tơ tằm Việt Nam của Công ty Sunfeel Việt Nam trên 10 tấn/ngày; Nhà máy Giấy Tân Phát khoảng 13,5 tấn/ngày...

Các nhà máy xử lý rác đang hoạt động trong tỉnh cũng là nơi phát sinh rác thải sinh hoạt có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, trong đó, Nhà máy Xử lý rác thải sinh hoạt tại Đà Lạt có gần 13 tấn/ngày; Nhà máy Xử lý rác Bảo Lộc gần 9 tấn/ngày và Nhà máy Xử lý rác tại Đơn Dương khoảng trên 7 tấn/ngày. Các trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm nuôi heo, gà trong tỉnh cũng là nơi phát sinh các nguồn chất thải có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, có trang trại phát sinh trên dưới 5 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày.

Nông dân Đắk Nông thu hoạch cà phê. Ảnh: Báo Lao động

Nước thải từ các cơ sở chế biến chưa đạt quy chuẩn xả thải: tại KCN Lộc Sơn, hệ thống thu gom nước mưa và nước thải tại KCN Lộc Sơn cơ bản được xây dựng hoàn thiện. Về hệ thống thu gom nước dài 13.230 m cống. Trên mạng lưới thoát nước được bố trí các hố ga có song chắn rác và các giếng kiểm tra. Nước mưa được lắng lọc tự nhiên. Các hố ga sẽ được định kỳ nạo vét để loại bỏ những rác, cặn lắng. Bùn thải được chôn lấp hợp vệ sinh...

Đối với việc sản xuất năng lượng, hầu hết các dự án năng lượng trên địa bàn tỉnh đều là các dự án năng lượng tái tạo đó là hệ thống thủy điện. Điểm đặc biệt của hệ thống thủy điện trên địa bàn tỉnh, một mặt cung cấp nguồn điện năng tái tạo cho hệ thống điện lưới quốc gia, mặt khác cung cấp nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp không chỉ trong nội tỉnh mà còn cho các tỉnh lân cận; đồng thời tạo hồ cảnh quan phục vụ du lịch, cung cấp nước ngọt cho các tỉnh hạ du và góp phần điều tiết lũ lụt trong mùa mưa bão. 

Mặt khác, để phát triển năng lượng tái tạo, Lâm Đồng đã và đang khuyến khích thu hút đầu tư vào các dự án năng lượng gió, năng lượng mặt trời cũng như khuyến khích doanh nghiệp và người dân đầu tư sử dụng năng lượng tự sản, tự tiêu. Nhiều hộ dân và doanh nghiệp - nhất là các khách sạn đã đầu tư nguồn năng lượng mặt trời để giải quyết nguồn điện năng cho chính cơ sở sản xuất, dịch vụ và nhu cầu của các hộ gia đình. Nếu nhà nước có chính sách tốt về lĩnh vực này, điều kiện phát triển của Lâm Đồng còn có tiềm năng rất lớn.

Minh chứng rõ nhất về ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo đó là trong mấy năm trở lại đây, Lâm Đồng đã thu hút 2 dự án đầu tư năng lượng điện gió bao gồm Dự án Điện gió Cầu Đất - Đà Lạt với tổng công suất thiết kế 50MW, vốn đầu tư 57 triệu USD - hiện đang triển khai sắp hoàn thành và Cụm Dự án nhà máy điện gió Đơn Dương 1, 2, 3 và 3A có tổng công suất gần 200MW do Công ty Cổ phần đầu tư EMI thực hiện với tổng mức đầu tư dự toán 7.600 tỷ đồng...

Dự án Nhà máy điện gió Xuân Trường 1 được Bộ Công thương phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch phát triển điện lực tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2016-2025 có xét đến năm 2035 với quy mô công suất 50 MW. Ảnh: Báo điện tử Tổ Quốc

Tuy nhiên, tỉnh hiện chưa hình thành được hệ thống khu công nghiệp sinh thái hay các mô hình công nghiệp tuần hoàn tích hợp giữa các ngành. Điều này dẫn đến việc lãng phí tài nguyên, gia tăng phát thải và thiếu liên kết giữa các khâu sản xuất - xử lý - tái sử dụng trong hệ sinh thái công nghiệp. Đây là khoảng trống lớn cần được lấp đầy thông qua các chính sách khuyến khích đổi mới công nghệ, xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn và phát triển hạ tầng môi trường trong các KCN/CCN.

Nếu việc quản lý chất thải rắn sinh hoạt không phù hợp và không được kiểm soát tại các KCN, CCN, trang trại sẽ gây ô nhiễm môi trường không khí, đất, nước mặt tại khuôn viên của các cơ sở này lẫn môi trường xung quanh. Điều đáng mừng là việc quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại các KCN, CCN, các cơ sở sản xuất, kinh doanh trên địa bàn tỉnh gần đây được các doanh nghiệp quan tâm, hầu hết đều có hợp đồng với các đơn vị chức năng để thu gom, vận chuyển về khu xử lý chất thải rắn tập trung. Các đơn vị nhận đảm nhiệm xử lý là các công ty môi trường đô thị với nhiều phương thức xử lý như đốt, chôn lấp và ủ phân vi sinh [7].

Thống kê KCN và CCN trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng mới.

Tiềm năng, cơ hội phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn

Tiềm năng tự nhiên và công nghệ: Tiềm năng của tự nhiên, công nghệ xanh và tuần hoàn rất lớn trong việc phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và tạo ra các giải pháp kinh tế hiệu quả. Công nghệ xanh giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, trong khi kinh tế tuần hoàn giúp tái sử dụng tài nguyên và giảm chất thải. Tỉnh mới có diện tích tự nhiên dẫn đầu cả nước (hơn 24.000 km²), quỹ đất nông nghiệp hơn 1 triệu héc ta và đa dạng văn hóa từ ba nền tảng các dân tộc Tây Nguyên, Chăm và Việt.

Bên cạnh đó là tài nguyên du lịch như Đà Lạt, Tà Đùng, Mũi Né, Phú Quý... có thể tạo nên một thương hiệu địa phương đặc biệt. Lâm Ðồng có nhiều tiềm năng, thế mạnh so với các địa phương trong vùng, như điều kiện tự nhiên thuận lợi; tài nguyên du lịch giàu có, phong phú, đặc sắc; văn hóa dân tộc đa dạng, người dân thân thiện và mến khách; tiềm năng đất đai đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội; kết cấu hạ tầng được đầu tư xây dựng theo hướng đồng bộ và hiện đại; nền kinh tế có quy mô khá so với vùng; phát triển khoa học - công nghệ, kinh tế số, chuyển đổi số và kinh tế đô thị được quan tâm, thúc đẩy…; từ đó mang lại cho tỉnh nhiều lợi thế để phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Hơn 24.000 km², hơn 3,3 triệu dân, GRDP đứng thứ 8 cả nước. Nhưng giá trị lớn nhất không nằm ở con số, mà là ở sự cộng hưởng. Đắk Nông có 120km biên giới Campuchia, Bình Thuận có 192 km bờ biển, Lâm Đồng có Đà Lạt - đô thị di sản. Nơi đây có thể kết nối cửa khẩu - sân bay - cảng biển - du lịch - nông nghiệp - công nghiệp. Cấu trúc địa hình từ rừng xuống biển, từ cao nguyên đến đảo xa. Đó là nền tảng để phát triển đa ngành, bền vững, thông minh và bản sắc.

Cảnh đẹp đồi chè Bảo Lâm. Ảnh: Nguyễn Phi Long/Người đưa tin Pháp luật

Lâm Đồng có điều kiện thuận lợi cho phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời. Ngành nông nghiệp công nghệ cao phát triển, tạo đầu vào cho chế biến sâu, sản xuất sinh khối và phân hữu cơ. Chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp. Chú trọng bảo vệ, khôi phục, phát triển rừng, phát triển kinh tế lâm nghiệp, nâng cao đời sống, sinh kế của người dân gắn với rừng. Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, gắn với bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc, tài nguyên thiên nhiên và liên kết vùng. Ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, công nghiệp chế biến nông sản; phát triển công nghiệp khai thác, chế biến bauxit, alumin, nhôm và các sản phẩm từ nhôm. Hệ thống nghiên cứu, chuyển giao công nghệ tại Đà Lạt có thể hỗ trợ chuyển đổi công nghiệp.

Cơ hội từ chính sách và hợp tác quốc tế: Lâm Ðồng có vị trí chiến lược quan trọng về địa lý, kinh tế, chính trị, an ninh, quốc phòng; kết nối trực tiếp của 3 vùng kinh tế, gồm Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung bộ và vùng Ðông Nam bộ - khu vực phát triển năng động nhất Việt Nam. Cùng với mục tiêu, định hướng tại Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 6.10.2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Tây Nguyên đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Quy hoạch tỉnh Lâm Ðồng thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy tháng 8.2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gợi ý bổ sung đột phá chiến lược cho địa phương, đó là "phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ, kinh tế ban đêm; chống biến đổi khí hậu, phát triển công nghiệp văn hóa, công nghiệp giải trí".

Các chương trình về tăng trưởng xanh, đô thị thông minh và nông nghiệp tuần hoàn tạo hành lang thể chế thuận lợi. Hợp tác công - tư trong phát triển khu công nghiệp sinh thái, trung tâm logistics xanh có thể là hướng đi tiềm năng. Thu hút đầu tư thông qua các diễn đàn quốc tế: Tỉnh đã tổ chức các diễn đàn như “Cao nguyên xanh Lâm Đồng chuyển đổi xanh bền vững: Cơ hội cho Nhà đầu tư” để quảng bá tiềm năng, lợi thế và những chính sách thu hút đầu tư, tạo điều kiện cho nhà đầu tư trong và ngoài nước quan tâm đến lĩnh vực công nghiệp xanh. Lâm Đồng đã và đang triển khai nhiều dự án sử dụng vốn ODA và phi chính phủ nhằm cải thiện cơ sở hạ tầng, phát triển nông nghiệp bền vững và giảm thiểu khí thải, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển công nghiệp xanh (hình 3).

Với sự hỗ trợ từ các chính sách phát triển kinh tế xanh và hợp tác quốc tế, Lâm Đồng đang có nhiều cơ hội để thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh. Việc tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến nông sản, năng lượng tái tạo và dệt may từ lụa tơ tằm, cùng với việc tiếp cận nguồn tài chính xanh và hợp tác quốc tế, sẽ giúp tỉnh đạt được mục tiêu phát triển bền vững.

Minh hoạ sản xuất công nghiệp xanh của nhà máy bia Heineken Việt Nam [8].

Việc sáp nhập 3 tỉnh Lâm Đồng - Đắk Nông - Bình Thuận thành một tỉnh mới tạo ra một thực thể kinh tế - địa lý lớn mạnh, đa dạng về tài nguyên và vị trí chiến lược, mở ra nhiều cơ hội từ chính sách và hợp tác quốc tế cho phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn hướng đến sản xuất bền vững.

Về cơ hội từ chính sách quốc gia và quốc tế, Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và đang hoàn thiện khung pháp lý cho kinh tế tuần hoàn. Chính phủ khuyến khích phân vùng phát triển công nghiệp xanh, khu công nghiệp sinh thái, trong đó khu vực Tây Nguyên - duyên hải Nam Trung bộ là địa bàn tiềm năng. Tỉnh được hưởng lợi từ các quỹ chuyển đổi năng lượng như JETP (Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng).

Cơ hội tiếp cận vốn và công nghệ nhờ Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, mở ra dòng vốn xanh từ các tổ chức quốc tế như: World Bank, ADB, GIZ, JICA; Quỹ Khí hậu Xanh (GCF), Quỹ đầu tư tuần hoàn (Circularity Gap Fund)…

Cơ hội từ hợp tác quốc tế và thị trường khi EVFTA, CPTPP, UKVFTA… đều có các tiêu chuẩn bắt buộc hoặc khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, vật liệu xanh, quy trình tuần hoàn. Khu vực Lâm Đồng mới có thể trở thành trung tâm cung ứng sản phẩm nông nghiệp - công nghiệp chế biến tuần hoàn đáp ứng tiêu chuẩn cao của EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. Ngoài ra, cơ hội còn đến từ làn sóng đầu tư nước ngoài xanh và có trách nhiệm khi nhiều tập đoàn quốc tế (Nestlé, Unilever, IKEA, LEGO…) đang tìm kiếm địa điểm đặt nhà máy tại các vùng có tiềm năng năng lượng tái tạo, nguồn nguyên liệu sạch. Với lợi thế mặt trời - gió ở Bình Thuận, tài nguyên khoáng sản và đất đai ở Đắk Nông, Lâm Đồng có thể đón làn sóng FDI xanh (đặc biệt trong lĩnh vực chế biến thực phẩm tuần hoàn, vật liệu sinh học, năng lượng sạch).

Cơ hội từ liên kết vùng - tạo chuỗi giá trị tuần hoàn khi Đắk Nông (cũ) có thế mạnh khai khoáng và bôxit - có thể phát triển công nghiệp nhôm sạch, tái chế kim loại nhẹ; Lâm Đồng (cũ) là nông nghiệp công nghệ cao tạo nguồn nguyên liệu sạch cho công nghiệp chế biến tuần hoàn; Bình Thuận (cũ) là năng lượng tái tạo (gió, mặt trời) cung cấp năng lượng xanh cho chuỗi sản xuất công nghiệp. Mô hình liên kết vùng tuần hoàn: Khai thác - chế biến - tiêu thụ - tái sử dụng - tái chế giữa ba địa phương giúp xây dựng vùng kinh tế tuần hoàn - carbon thấp.

Thung lũng Tình yêu là một trong những thắng cảnh thơ mộng nổi tiếng tại Đà Lạt, cách trung tâm thành phố khoảng 5 km về phía bắc. Ảnh: CTV

Định hướng và giải pháp phát triển

Quy hoạch và đầu tư hạ tầng công nghiệp xanh: Mỗi vùng trong tỉnh mới như Đà Lạt, Gia Nghĩa, Phan Thiết… đều có văn hóa riêng. Tây Nguyên với cồng chiêng, Bình Thuận với lễ hội Katê, Đà Lạt với di sản Pháp thuộc và dân tộc bản địa K'Ho. Những điều đó phải được tôn trọng và đưa vào không gian sống của cộng đồng, thông qua kiến trúc - đô thị, không chỉ như bảo tàng mà chính là chất liệu sống. Cấu trúc quy hoạch nên chia thành các tiểu khu chức năng, chẳng hạn như tiểu khu hành chính, du lịch biển, đô thị cửa khẩu, vùng sinh thái, từ đó gắn kết lại thành bức tranh tổng thể của tỉnh…

Xây dựng trung tâm xử lý chất thải công nghiệp đạt chuẩn tại phía nam tỉnh.

Về đầu tư cơ sở hạ tầng, cần khuyến khích đầu tư vào các cơ sở hạ tầng xanh như hệ thống giao thông công cộng thân thiện với môi trường, hệ thống xử lý rác thải hiện đại, và các cơ sở hạ tầng khác liên quan đến năng lượng tái tạo. 

Cần tập trung đẩy mạnh phát triển mô hình KCN sinh thái, KCN xanh; thu hút đầu tư có chọn lọc, chủ động tiếp xúc, bám sát các tập đoàn hàng đầu thế giới trong các ngành, lĩnh vực mà Việt Nam ưu tiên; phát triển kinh tế phải đi liền với phát triển hạ tầng xã hội; bảo đảm bền vững về môi trường.

Đà Lạt phát triển kinh tế đêm đi đôi với yêu cầu nhận diện và xử lý nhanh chóng, hiệu quả các rủi ro, tác động tiêu cực từ hoạt động kinh tế ban đêm. Ảnh: Gia Bình

Để phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn hướng đến sản xuất bền vững cho tỉnh Lâm Đồng mới (sáp nhập từ Lâm Đồng cũ, Đắk Nông và Bình Thuận), việc quy hoạch và đầu tư hạ tầng công nghiệp xanh cần dựa vào đặc trưng địa lý, nguồn lực và cấu trúc công nghiệp hiện có của cả 3 tỉnh (cũ), đồng thời định hướng theo các mục tiêu chuyển đổi xanh quốc gia.

Hệ thống giải pháp theo 3 trụ cột chính, thứ nhất là định hướng quy hoạch công nghiệp xanh vùng tổng hợp. Cần phân vùng chức năng công nghiệp xanh, trong đó Lâm Đồng (cũ) phát triển công nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp xanh, chế biến nông sản sạch (rau, hoa, cà phê…); Đắk Nông (cũ) tập trung công nghiệp khai khoáng xanh, xử lý bùn đỏ, luyện nhôm sạch, năng lượng tái tạo; Bình Thuận (cũ) ưu tiên công nghiệp năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) và chế biến thủy hải sản bền vững ven biển.

Hình thành các cụm liên kết vùng công nghiệp tuần hoàn, với việc thiết lập hành lang công nghiệp xanh Tây Nguyên - Duyên hải Nam Trung bộ với các trung tâm như: Trung tâm logistics - chế biến (Đức Trọng - Di Linh), Trung tâm năng lượng - khai khoáng tuần hoàn (Tuy Đức - Gia Nghĩa), Trung tâm điện tái tạo - công nghiệp sạch ven biển (Bắc Bình - Tuy Phong).

Thứ hai, về giải pháp đầu tư hạ tầng công nghiệp xanh. Tỉnh cần đầu tư xây dựng hạ tầng xanh hóa (xử lý nước thải tuần hoàn, năng lượng tái tạo tại chỗ, giao thông nội khu bằng điện); thiết kế công nghiệp sinh thái: tận dụng phụ phẩm ngành này làm đầu vào ngành kia (ví dụ: bã cà phê → phân vi sinh → trồng rau sạch); Ứng dụng công nghệ số (IoT, AI giám sát năng lượng, nước, khí thải trong các nhà máy); Đầu tư giao thông - logistics hỗ trợ sản xuất xanh; Đầu tư tuyến cao tốc nối Đắk Nông - Lâm Đồng - Bình Thuận, tạo trục vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm công nghiệp sạch; Phát triển trung tâm logistics lạnh tại Đức Trọng - Di Linh để bảo quản nông sản sạch và chế biến sâu; Xây dựng cảng cạn ICD tại Bắc Bình (Bình Thuận) kết nối cảng biển - Tây Nguyên phục vụ xuất khẩu sản phẩm xanh.

Thứ ba, cần chuyển đổi năng lượng trong khu công nghiệp, gắn hạ tầng năng lượng mặt trời mái nhà, hệ thống tái sử dụng nước công nghiệp, và đầu tư nhà máy đốt rác phát điện phục vụ các cụm công nghiệp. Hợp tác công - tư (PPP) để xây dựng lưới điện thông minh điều phối năng lượng tái tạo cho từng khu công nghiệp.

Đèo Prenn sau khi nâng cấp đã trở thành một tuyến đường giao thông hiện đại, an toàn, và rộng hơn với 4 làn xe. Ảnh: Nguyễn Minh Tú

Chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh: Khuyến khích xây dựng báo cáo bền vững và hệ thống quản lý môi trường ISO 14001; Ưu đãi thuế với các doanh nghiệp sản xuất tái chế, sử dụng năng lượng tái tạo. Hỗ trợ nghiên cứu và phát triển công nghệ xanh như chương trình hỗ trợ R&D khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực công nghệ xanh thông qua các chương trình hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế và chính sách khác. Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển giao công nghệ xanh, giúp họ tiếp cận các công nghệ tiên tiến và hiện đại để giảm thiểu tác động đến môi trường

Về tài chính - tín dụng, cần hỗ trợ 50-70% chi phí tư vấn, mua phần mềm quản trị ERP, IoT, AI cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thiết lập Quỹ chuyển đổi số doanh nghiệp tỉnh Lâm Đồng mới từ ngân sách tỉnh + đối tác phát triển (WB, ADB…)…

Về hạ tầng dữ liệu - kết nối, cần xây dựng nền tảng công nghiệp số tỉnh: kết nối dữ liệu giữa các doanh nghiệp công nghiệp chế biến, logistics, nông nghiệp - công nghiệp. Phát triển trung tâm điều phối sản xuất số hóa, gắn với các khu công nghiệp và cụm công nghiệp. Ưu đãi nhà đầu tư xây dựng hạ tầng số dùng chung trong khu công nghiệp (data center, kết nối mạng nội bộ 5G, cloud server…). Ngoài ra cần thiết lập chương trình đào tạo ngắn hạn và chứng chỉ chuyển đổi số cho doanh nghiệp tại các trường nghề, đại học, viện nghiên cứu vùng. Cử chuyên gia công nghệ số hỗ trợ 1:1 doanh nghiệp trong giai đoạn chuyển đổi số thử nghiệm (sand-box).

Mục tiêu đến năm 2030, việc TP Đà Lạt hoàn thành sứ mệnh xóa nhà kính, nhà lồng. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Phát triển chuỗi giá trị tuần hoàn: Tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp (vỏ cà phê, rau thải, bùn thải...) thành phân hữu cơ, nhiên liệu sinh học; Kết nối các doanh nghiệp trong khu công nghiệp để chia sẻ dòng năng lượng, nước và vật liệu; Tăng cường năng lực doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ứng dụng công nghệ tuần hoàn.

Để hạ tầng hỗ trợ chuỗi giá trị tuần hoàn tỉnh cần xây dựng khu xử lý phụ phẩm tập trung, áp dụng công nghệ sinh học, công nghệ nhiệt phân, khí hóa cho vùng nguyên liệu lớn. Thiết lập trung tâm logistics tuần hoàn, quản lý dòng nguyên vật liệu đầu vào - đầu ra và dòng phụ phẩm giữa các doanh nghiệp. Tạo ra cơ chế minh bạch và công bố vòng đời sản phẩm như yêu cầu doanh nghiệp công bố báo cáo vòng đời sản phẩm (LCA) trong các lĩnh vực có tiềm năng xuất khẩu; Áp dụng nhãn sinh thái, nhãn carbon cho sản phẩm công nghiệp chủ lực (rau quả chế biến, cà phê, thủy sản, nhôm…).

Chính sách phát triển sản xuất bền vững: Tỉnh cần ban hành danh mục “Ngành công nghiệp xanh - sạch được ưu đãi” gồm: nông nghiệp sạch, công nghệ vật liệu mới, tái chế chất thải, năng lượng tái tạo, công nghiệp sinh học. Hạn chế cấp phép mở rộng ngành nghề sử dụng nhiều tài nguyên, phát thải cao, trừ khi có công nghệ xử lý xanh.

Cùng với việc cấp vốn hoặc hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp sẽ áp dụng tiêu chuẩn ISO 14001, ISO 50001; Hệ thống sản xuất Lean – Green; Đánh giá sản xuất sạch hơn (CP); Thiết lập chỉ số đánh giá sản xuất bền vững cấp tỉnh để định kỳ giám sát và công bố.

Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ đổi mới và sáng tạo xanh với việc thành lập vườn ươm công nghệ xanh - sáng tạo tuần hoàn, nơi doanh nghiệp khởi nghiệp có thể thử nghiệm mô hình kinh tế xanh. Kêu gọi đầu tư và hợp tác quốc tế xây dựng khu thí điểm công nghiệp không phát thải tại một huyện ven đô (gợi ý: Bắc Bình, Đức Trọng, Đắk Mil).

Biển Phan Thiết. Ảnh: Crislove97

Đảm bảo công bằng xã hội và hình thành đô thị công nghiệp bền vững: Xây dựng nhà ở cho người lao động trong các KCN, CCN gắn với công bằng xã hội và phát triển kinh tế. Một trong những thách thức lớn đối với phát triển công nghiệp bền vững là tình trạng thiếu hụt nhà ở cho người lao động trong các khu công nghiệp và cụm công nghiệp. Tỉnh Lâm Đồng mới, với tiềm năng mở rộng công nghiệp từ sáp nhập địa bàn, cần xây dựng chiến lược phát triển các khu nhà ở xã hội cho công nhân, kỹ sư, người lao động tại chỗ, không tách rời khỏi quy hoạch phát triển công nghiệp. Việc này không chỉ tạo điều kiện an cư lạc nghiệp, mà còn đảm bảo yếu tố công bằng xã hội, giúp người lao động được thụ hưởng các thành quả của tăng trưởng công nghiệp.

Song hành cùng hạ tầng kỹ thuật, hệ thống các thiết chế văn hóa - thể thao, cơ sở giáo dục các cấp, trung tâm y tế và chăm sóc sức khỏe trong và xung quanh các KCN, CCN là yếu tố then chốt đảm bảo phát triển hài hòa giữa công nghiệp - dân cư - môi trường. Việc bố trí hợp lý các cơ sở này không chỉ phục vụ đời sống người lao động mà còn góp phần xây dựng cộng đồng công nghiệp bền vững, có bản sắc, có văn hóa, phù hợp với tinh thần đô thị văn minh.

Hình thành các mô hình đô thị công nghiệp theo hướng đô thị bền vững và sản xuất bền vững. Một đô thị công nghiệp hiện đại không chỉ là nơi đặt nhà máy - xí nghiệp, mà còn là hệ sinh thái kết hợp giữa sản xuất, đời sống, cảnh quan và môi trường. Định hướng phát triển các đô thị công nghiệp mới tại tỉnh Lâm Đồng sau sáp nhập cần đi theo hướng tích hợp giữa quy hoạch đô thị xanh, các khu công nghiệp tuần hoàn, giao thông thông minh, năng lượng tái tạo và phát triển cộng đồng sáng tạo. Từng bước hình thành các đô thị công nghiệp giúp thúc đẩy quá trình đô thị hoá của tỉnh Lâm Đồng đồng thời đô thị công nghiệp cũng thúc đẩy phát triển kinh tế, thu hút đầu tư, phát triển hệ thống hạ tầng đồng bộ, góp phần cân bằng phát triển vùng.

Khu công nghiệp Phú Hội có diện tích quy hoạch là 174 ha. Ảnh: odinland.com

Các dự án thí điểm hình thành KCN tuần hoàn và đô thị công nghiệp - sản xuất bền vững:

Đề xuất xây dựng mô hình thí điểm KCN tuần hoàn, gồm: KCN Phú Hội (huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng cũ) bởi có tiềm năng phát triển các ngành công nghiệp chế biến nông sản công nghệ cao, dược liệu. Thích hợp thử nghiệm mô hình tuần hoàn sử dụng phụ phẩm nông nghiệp làm nguyên liệu đầu vào mới. Hướng thí điểm là trở thành  KCN sinh thái nông nghiệp - dược liệu tuần hoàn.

Khu công nghiệp Nhân Cơ (tỉnh Đắk Nông cũ) lợi thế là dễ triển khai mô hình tái chế chất thải rắn công nghiệp, thu hồi nhiệt thải, tuần hoàn năng lượng cũng như kết nối chặt chẽ với các viện nghiên cứu về vật liệu mới. Hướng thí điểm là trở thành KCN luyện kim xanh - tuần hoàn vật liệu.

Khu công nghiệp Sơn Mỹ I (tỉnh Bình Thuận cũ) thích hợp phát triển KCN năng lượng tái tạo - logistics xanh - chế biến thực phẩm xuất khẩu; kết hợp mô hình đô thị công nghiệp cảng biển thông minh. Hướng thí điểm là trở thành KCN logistics - năng lượng xanh - kết nối đô thị cảng biển tuần hoàn.

Đề xuất xây dựng mô hình thí điểm đô thị công nghiệp - sản xuất bền vững, gồm KCN Phú Hội (huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng cũ) hình thành đô thị công nghiệp - công nghệ cao phía Nam Đà Lạt. Triển khai mô hình “khu công nghiệp xanh”: năng lượng tái tạo, xử lý nước tuần hoàn, nhà ở công nhân gắn với khu dân cư hiện hữu. Phát triển thiết chế văn hoá (trung tâm sinh hoạt công nhân, công viên chức năng, chợ nông sản công nghiệp…).

Bản đồ quy hoạch khu công nghiệp Phú Hội, Lâm Đồng [9].

KCN Nhân Cơ (tỉnh Đắk Nông cũ) sẽ chuyển đổi mô hình sang KCN công nghiệp nặng theo hướng tuần hoàn - xử lý sạch. Phát triển khu đô thị công nghiệp Nhân Cơ với mô hình “công nhân sống gần nơi làm việc”, kết hợp nhà ở xã hội, giáo dục, y tế. Từng bước hình thành khu công nghiệp bền vững với cơ sở tái chế, tận dụng nhiệt, nước, chất thải.

Bản đồ quy hoạch sử dụng đất khu công nghiệp Nhân Cơ [10].

HCN Sơn Mỹ I (tỉnh Bình Thuận cũ) phát triển thành đô thị công nghiệp - năng lượng - logistic ven biển phía Đông của tỉnh Lâm Đồng mới. Tập trung vào các ngành công nghiệp sạch, điện khí LNG, công nghiệp chế biến thủy sản, logistic và dịch vụ cảng biển. Gắn sản xuất với mô hình kinh tế tuần hoàn: sử dụng LNG thay thế than, tận dụng nhiệt thải, tái chế nước công nghiệp.

Bản đồ quy hoạch sử dụng đất khu công nghiệp Sơn Mỹ I [11].

Kết luận

Việc phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn là một chiến lược quan trọng giúp tỉnh Lâm Đồng không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn góp phần bảo vệ môi trường và thực hiện các cam kết về phát thải ròng. Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu và cộng đồng. Lâm Đồng hoàn toàn có đủ tiềm năng để trở thành mô hình điểm về công nghiệp xanh tại khu vực Tây Nguyên nếu có định hướng phát triển đúng đắn và giải pháp thực thi hiệu quả.

Từ những phân tích ở trên đã làm rõ những yếu tố thuận lợi như tiềm năng tài nguyên, năng lượng tái tạo, nông nghiệp công nghệ cao, đa dạng sinh học, vị trí kết nối liên vùng và đặc biệt là chính sách quốc gia cùng các cam kết quốc tế mạnh mẽ về chuyển đổi xanh. Các cơ hội về tài chính, đầu tư, hợp tác công - tư, đổi mới công nghệ, phát triển cụm ngành công nghiệp liên kết và xây dựng chuỗi giá trị tuần hoàn đều đã được chỉ ra một cách hệ thống. Tuy nhiên, hiện trạng cũng chỉ rõ nhiều thách thức: cơ sở hạ tầng công nghiệp còn phân tán, mô hình công nghiệp sinh thái chưa hình thành rõ ràng, năng lực công nghệ và quản lý môi trường của doanh nghiệp còn hạn chế, và nguy cơ ô nhiễm gia tăng tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp chưa được kiểm soát chặt chẽ.

Vì vậy, để hướng đến mô hình công nghiệp xanh và tuần hoàn hiệu quả, cần một chiến lược tổng thể, gắn với hành động cụ thể: Tái cấu trúc quy hoạch phát triển công nghiệp theo vùng sinh thái - chức năng, tận dụng thế mạnh đặc thù từng địa phương trong tỉnh mới để hình thành các trung tâm công nghiệp xanh chuyên sâu và có liên kết.

Đầu tư hạ tầng công nghiệp xanh hiện đại, đồng bộ từ xử lý chất thải, năng lượng tái tạo đến hệ thống logistics carbon thấp, thúc đẩy hình thành các khu công nghiệp sinh thái có khả năng tái chế, tái sử dụng phụ phẩm giữa các ngành.

Tăng cường các chính sách khuyến khích chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp thông qua ưu đãi tài chính - thuế, hỗ trợ công nghệ và đào tạo, phát triển thị trường tiêu dùng xanh, đồng thời yêu cầu minh bạch hoá vòng đời sản phẩm và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.

Phát triển chuỗi giá trị tuần hoàn liên vùng, tận dụng lợi thế từng vùng: khai khoáng - năng lượng (Đắk Nông), nông nghiệp - chế biến (Lâm Đồng), biển - logistics - năng lượng tái tạo (Bình Thuận) để tạo ra mô hình “vòng tròn xanh khép kín”.

Xây dựng hệ sinh thái sáng tạo đổi mới xanh, hỗ trợ khởi nghiệp và nghiên cứu phát triển công nghệ xanh - tuần hoàn, từ đó tạo nền tảng phát triển dài hạn và nội lực cạnh tranh bền vững.

Phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn không chỉ là một lối đi mang tính thời sự, mà là chiến lược sống còn của một tỉnh đa tiềm năng như Lâm Đồng trong giai đoạn phát triển mới. Đây là cơ hội để địa phương này vượt qua những giới hạn cũ, kiến tạo một hình mẫu phát triển vừa hiện đại, vừa hài hòa với tự nhiên, với con người và với tương lai.

PGS-TS. Lưu Đức Hải - Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng (Tổng hội Xây dựng Việt Nam)

_______________________

* Bài viết là nội dung chính của tham luận “Phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn tại tỉnh Lâm Đồng - hướng đến sản xuất bền vững” được PGS-TS. Lưu Đức Hải trình bày tại Hội thảo về những định hướng phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Lâm Đồng mới trong giai đoạn 2026 - 2030 và những năm tiếp theo, diễn ra vào ngày 10.6.2025 tại Hội trường UBND tỉnh Lâm Đồng.

Tài liệu tham khảo

1. vi.wikipedia.org - “Kinh tế tuần hoàn” – 7.2018.

2. moitruongachau.com - “Mô hình kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn!” - 31.7.2022

3. RD 12-21 - “Nghiên cứu đánh giá vấn đề đô thị hoá và phát triển đô thị Việt Nam giai đoạn 2010 - 2020, đề xuất định hướng chính sách về đô thị hoá và phát triển đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” – 11.2021.

4. maisonoffice.vn - “Phát triển bền vững là gì? Mục tiêu, nguyên tắc và giải pháp”.

5. baolamdong.vn - “Lâm Đồng gặt hái nhiều thành tựu trong lĩnh vực công nghiệp” – 4.3.2024.

6. Báo cáo số 502/BC-TU của Tỉnh ủy Lâm Đồng Tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, xây dựng Đảng - hệ thống chính trị năm 2023; nhiệm vụ, giải pháp năm 2024.

7. baolamdong.vn - “Phát triển năng lượng tái tạo - tiềm năng còn bỏ ngõ” - 5.3.2025.

8. huba.vn - “Công nghiệp xanh - Lợi ích, cơ hội và thách thức” - 1.6.2024.

9. lamdong.gov.vn - “Khu Công nghiệp Phú Hội” - 16.11.2016.

10. bqlkcn.daknong.gov.vn - “Khu công nghiệp Nhân Cơ”.

11. khucongnghiepvietnam.com.vn - “Khu Công Nghiệp Sơn Mỹ 1”.