Đông Timor gia nhập ASEAN; Thái Lan và Campuchia ký thỏa ước hòa bình

11 lá cờ đại diện 11 nước của khối ASEAN năm 2025. Ảnh: Nikkei Asia/Norman Goh

Ngay trong ngày khai mạc, ASEAN chính thức kết nạp Đông Timor (Timor-Leste) trở thành thành viên thứ 11 của khối sau nhiều năm chờ đợi và nỗ lực gia nhập. Nước thứ 10 gia nhập ASEAN là Campuchia cách đây 26 năm, từ năm 1999. Việt Nam gia nhập khối năm 1995.

ASEAN được thành lập vào năm 1967 với các thành viên là Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan. Qua nhiều thập kỷ đã phát triển thành một tổ chức khu vực, tạo diễn đàn cho các nhà lãnh đạo toàn cầu thảo luận về các vấn đề cấp bách.

Khối ASEAN cũng đã củng cố sự hiện diện quan trọng trong bối cảnh toàn cầu, thu hút đầu tư từ các tập đoàn đa quốc gia, trở thành một nút thắt quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thủ tướng Đông Timor Xanana Gusmao phát biểu: "Hôm nay, lịch sử được thực hiện. Đối với người dân Timor-Leste, đây không chỉ là một giấc mơ đã thành hiện thực mà còn là một lời khẳng định mạnh mẽ cho hành trình của chúng tôi, một hành trình được đánh dấu bằng sự kiên cường, quyết tâm và hy vọng".

Thủ tướng Timor-Leste Xanana Gusmao ký tuyên bố gia nhập ASEAN tại Kuala Lumpur ngày 26.10.2025. Ảnh: Nikkei Asia/Norman Goh

Nằm ở vị trí giữa Indonesia và Úc, sự gia nhập của Timor-Leste vào ASEAN củng cố thêm mức độ bao trùm về địa lý của khối, với nhiều chính sách nội khối có lợi cho các thành viên. Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cảnh báo rằng ASEAN cũng đang phải đối mặt với những thách thức ngày càng gia tăng, đặc biệt là sự đoàn kết của khối luôn là thách thức đối với những vấn đề tranh chấp biên giới, lừa đảo xuyên quốc gia và thuế quan thương mại của Mỹ... 

Ít nhất hai nước trong khối này, là Campuchia và Myanmar hiện đang được chọn là địa bàn hoạt động của tội phạm trực tuyến, khiến cơ quan hành pháp của nhiều nước trong và ngoài khu vực phải nhập cuộc. Các cuộc khiểm tra truy quét, phát hiện các trung tâm lừa đảo online gần đây tại hai nước này đang là tâm điểm chú ý của toàn thế giới trong tháng.

Thái Lan – Campuchia ký tuyên bố chung về thỏa thuận hòa bình

Cùng ngày, các nhà lãnh đạo Thái Lan và Campuchia đã ký kết một hiệp định hòa bình bên lề Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN tại Kuala Lumpur. Hiệp định này do Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc đẩy, và ông đã có mặt tại thủ đô Malaysia chứng kiến ​​lễ ký.

Thỏa thuận Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur, do Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Thủ tướng Cambodia Hun Manet ký kết, nhằm chấm dứt những ​căng thẳng gia tăng dọc biên giới hai nước dẫn đến xung đột nhiều tháng qua.

Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Thủ tướng Campuchia Hun Manet ký kết hiệp định hòa bình với sự thúc đẩy của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

Thỏa thuận bao gồm bốn cam kết chính, cụ thể là rà phá bom mìn tại các khu vực tranh chấp, di dời pháo hạng nặng khỏi khu vực biên giới, tăng cường phối hợp chống tội phạm xuyên quốc gia, và quản lý việc di chuyển và an ninh của người dân dọc biên giới.

Thỏa thuận cũng bao gồm việc chấm dứt "phát tán hoặc quảng bá thông tin sai lệch, cáo buộc, luận điệu sai trái và ngôn từ gây hại" nhằm giảm căng thẳng, xoa dịu dư luận tiêu cực và thúc đẩy môi trường thuận lợi cho đối thoại hòa bình.

Một Nhóm quan sát viên ASEAN gồm các đại diện từ khối cũng được thành lập để giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn và thực thi các cam kết.

Thủ tướng Campuchia Hun Manet phát biểu: "Campuchia tái khẳng định cam kết mạnh mẽ trong việc thực hiện đầy đủ và trung thực các tuyên bố chung này, đồng thời tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Thái Lan và tất cả các đối tác để đảm bảo nền hòa bình này được duy trì lâu dài và mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân"

Thủ tướng Thái Lan Anutin cũng khẳng định việc ký kết đánh dấu "một chương mới" cho hai quốc gia: "Hôm nay, chúng ta thực hiện một bước đi cụ thể hướng tới hòa bình. Tuyên bố này phản ánh mong muốn của chúng ta trong việc giải quyết các bất đồng một cách hòa bình, trên cơ sở tôn trọng hoàn toàn chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Nếu được thực hiện đầy đủ, tuyên bố này sẽ tạo nền tảng cho hòa bình lâu dài, nhưng quan trọng hơn, nó sẽ khởi đầu cho quá trình hàn gắn quan hệ giữa hai nước."

"Đây là một ngày trọng đại đối với tất cả người dân Đông Nam Á khi chúng ta ký kết một thỏa thuận lịch sử nhằm chấm dứt xung đột quân sự giữa Campuchia và Thái Lan. Tôi muốn chúc mừng hai nhà lãnh đạo dũng cảm." Tổng thống Trump phát biểu tại lễ ký kết.

“Mỹ mong muốn trở thành một đối tác vững mạnh của ASEAN trong nhiều thế hệ tới”

Các chú ý của truyền thông toàn cầu tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN 2025 là sự tham gia trực tiếp của Tổng thống Mỹ Donald Trump, với một số hoạt động chính thức và bên lề có liên quan đến khu vực, trong bối cảnh Mỹ đang định hình lại các hoạt động thương mại toàn cầu từ khi ông Trump nắm quyền từ đầu năm nay.

Phát biểu với các nhà lãnh đạo Đông Nam Á hôm khai mạc, Tổng thống Donald Trump nhấn mạnh: “Mỹ mong muốn trở thành một đối tác vững mạnh của ASEAN trong nhiều thế hệ tới.”

Các lãnh đạo chụp hình lưu niệm tại hội nghị ASEAN - Hoa Kỳ. Ảnh: Reuters

Trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN - Hoa Kỳ, ông Trump nhần mạnh: "Mỹ luôn ủng hộ các bạn, cam kết xây dựng một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, cởi mở và thịnh vượng. Mỹ sẽ luôn sát cánh cùng các bạn 100%, và chúng tôi mong muốn trở thành một đối tác và người bạn vững mạnh trong nhiều thế hệ tới. Cùng nhau, chúng ta sẽ tạo ra sự thịnh vượng đáng kinh ngạc cho các quốc gia ở cả hai bờ Thái Bình Dương và nắm bắt những cơ hội mới cho toàn thể nhân dân.”

Sự hiện diện của Tổng thống Trump và các quan chức cấp cao của Mỹ đánh dấu lần đầu quay trở lại kể từ năm 2017, khi ông trở thành Tổng thống nhiệm kỳ thứ nhất. Rất nhiều kế hoạch và dự tính được thực hiện nhiệm kỳ thứ nhất đã gặp khó khăn khi ông thất cử và dịch Covid-19 diễn ra toàn cầu.

Quay trở lại Nhà Trắng lần thứ hai, ông Trump lại có cách tiếp cận cứng rắn và gây xáo trộn cho dòng chảy thương mại toàn cầu, áp các chính sách gây khó khăn cho cả đồng minh và đối tác thân cận, trong kế hoạch “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Đáng chú ý là những mức thuế và trừng phạt áp vào các nước nói chung, và các tập đoàn doanh nghiệp nói riêng trong cuộc chiến "tách rời Trung Quốc". 

Những phát biểu của ông Trump lần này được đưa ra trong bối cảnh cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng gia tăng, khi cả hai siêu cường đều tìm cách tăng cường quan hệ với các nước ASEAN.

Đối với ASEAN, vấn đề thương mại là một trong những vấn đề cấp bách nhất trong quan hệ với Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của khối. Kể từ tháng 8, Mỹ đã áp đặt mức thuế quan đối ứng  từ 10% đến 40% đối với từng quốc gia trong khối ASEAN, gây áp lực lên triển vọng kinh tế của khu vực.

Tuy nhiên, bài phát biểu khai mạc của các nhà lãnh đạo tại Hội nghị thượng đỉnh không đề cập sâu đến vấn đề thương mại, nhưng nhấn mạnh mong muốn hợp tác sâu rộng hơn.

Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim là Chủ tịch luân phiên của ASEAN 2025, khẳng định trong bài phát biểu ngày khai mạc rằng nền kinh tế năng động của Mỹ và ASEAN có tiềm năng tạo ra một thời kỳ hoàng kim cho tất cả các nước.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại hội nghị. Ảnh: VGP

Ngoài ra, Tổng thống Trump đã có cuộc gặp với nước chủ nhà Malaysia bàn về hợp tác khai thác đất hiếm, kim loại hiếm xuất khẩu sang Mỹ, trong bối cảnh Trung Quốc đang hạn chế xuất khẩu mặt hàng này. Thêm vào đó, là một nước có dân số theo đạo Hồi lớn, Malaysia cũng được mời gọi tham gia hợp tác tại vùng Gaza và cho hòa bình giữa Israel và Hamas tại Trung Đông.  

Cùng một động thái liên quan, Nhà Trắng cho biết Hoa Kỳ và Việt Nam đã nhất trí về khuôn khổ cho một thỏa thuận bao gồm "thương mại có đi có lại, công bằng và cân bằng" nhằm tăng cường mối quan hệ kinh tế giữa hai nước.

Theo đó, Việt Nam sẽ dành quyền tiếp cận thị trường ưu đãi cho gần như toàn bộ hàng xuất khẩu công nghiệp và nông nghiệp của Mỹ. Trong khi Mỹ sẽ duy trì mức thuế quan tương ứng đối với hàng hóa từ Việt Nam ở mức 20%, và "điều chỉnh thuế tiềm năng đối với các đối tác có định hướng tương đồng - để được hưởng mức thuế đối ứng 0%". 

Lan Chi (tổng hợp từ Nikkei Asia)