Cây thuốc dân gian bảo vệ lá gan

Y học cổ truyền đã tin dùng từ hàng nghìn năm những loại thảo dược được chứng minh có lợi cho chức năng gan để hỗ trợ phòng ngừa và điều trị duy trì đối với một số người bệnh viêm gan, men gan cao, xơ gan…

Cây chó đẻ răng cưa

Còn gọi là diệp hạ châu, chó đẻ, có thành phần hoạt chất gồm alcaloit, flavonoit, vitamin C. Trong Kinh Vệ Đà của Y học cổ truyền Ấn độ đã ghi tác dụng chính của cây là giải độc và bảo vệ tế bào gan. Những năm sau này nhiều công trình của các nhà khoa học ở Trung quốc, Nhật, Châu Mỹ la tinh, Philippines,… cũng đã công bố cây chó đẻ chữa bệnh vàng da (jaundice) và viêm gan siêu vi B.

Cây chó đẻ răng cưa. Ảnh: TL

Các nghiên cứu trên thực nghiệm của các nhà khoa học trong nước và ngoài nước cũng đã chứng minh cơ chế tác dụng của chó đẻ chính là ức chế sự sao chép tế bào của vi rút viêm gan B (HBV = Hepatitis B Virus), không cho virus sinh sản. Giáo sư S. Jayaram và các cộng sự của đại học Madras (Ấn độ) đã tiến hành thử nghiệm trên 28 người tình nguyện đã bị nhiễm virus viêm gan B, uống liều 250mg chó đẻ từ 1 đến 3 tháng, tỷ lệ người khỏi bệnh là 54,5%. Nếu ly trích hoạt chất và chế ở dạng viên nang 200mg, uống 3 lần trong ngày, sau 15-20 ngày điều trị, tỷ lệ khỏi bệnh là 59%.

Cây Artichaut (Atisô)

Thành phần của Artichaut có chứa hoạt chất cynarin có vị đắng cấu trúc 1-4 dicafein quinic, inulin, tanin, nhiều khoáng tố kali, calci, magiê, natri với tỷ lệ rất cao.

Cây Atisô. Ảnh: TL

Các kết quả nghiên cứu năm 2002 cho thấy trong Artichaut có chứa nhiều chất chống oxy hóa tế bào (antioxydant). Artichaut được sử dụng trong y học để: kích thích sự tăng tiết mật, chữa viêm gan, vàng da, sỏi mật, táo bón, bệnh đường ruột; Chống lại các tác nhân gây hại cho gan, tăng cường khả năng thải độc cho gan, đặc biệt đối với các đối tượng lạm dụng rượu, ăn uống không điều độ, hoặc do sử dụng quá nhiều loại thuốc tây có hại cho sự chuyển hóa của gan;

Bảo vệ tế bào gan, bổ tim, lọc máu, chữa các bệnh ngoài da nguyên nhân do gan yếu; Giúp cải thiện tuần hoàn máu, chống xơ cứng động mạch, làm giảm lượng cholesterol xấu trong máu; Giúp đi tiểu nhiều nên giúp thải độc cơ thể, chữa sỏi thận, chữa viêm thận cấp, nhiễm trùng tiểu, phù thũng; Giúp làm hạ lượng đường trong máu nên tốt đối với các bệnh nhân mới bị tiểu đường...

Nghệ

Rễ có chứa khoảng 0,3% chất màu curcumin có tác dụng thông mật (cholagogue) giúp co bóp túi mật, và 1-5% tinh dầu gồm có curcumen và paratolylmetyl carbinol, tinh dầu này có tác dụng kích thích sự bài tiết mật (cholérétique).

Nghệ. Ảnh: TL

Kết quả nghiên cứu lâm sàng cho thấy nghệ còn có tác dụng giải độc gan, làm giảm lượng sắc tố mật trong máu và nước tiểu. Cách dùng thường nên dùng tươi nếu muốn để lâu thì hấp chín củ nghệ, phơi khô, tán bột. Mỗi ngày 6-10g bột khô, trộn với mật ong thành viên, hoặc pha trong nước ấm uống.

Cây cỏ mực

Tại Ấn Độ, cỏ mực được dùng trị sói đầu, nấm lác đồng tiền, mụn nhọt, tưa lưỡi, lá lách phù trướng, sưng gan, vàng da và làm thuốc bổ tổng quát và làm thuốc nhuộm tóc.

Cây cỏ mực. Ảnh: TL

Khi dùng trị bệnh gan (dạng nước sắc 100g cỏ mực sắc lấy 100ml cao), uống 1 muỗng cà phê hai lần mỗi ngày. Tác dụng bảo vệ gan được ghi nhận có hoạt tính mạnh hơn khi dùng phối hợp với cây chó đẻ và nghệ. Nồng độ lipid máu và bilirubin trong huyết thanh sụt giảm và trở về mức bình thường.

Xuyên tâm liên

Chứa một nhóm hoạt chất đắng là andrographolide có tác động như một kháng sinh thực vật, diterpenoid lactone và kalmeghin. Trên gan, chất đắng trong Xuyên tâm liên có khả năng chống oxy hóa tế bào, giúp cải tạo các tế bào gan bị xơ và hư tổn do hóa chất, bia rượu, thuốc lá, tăng cường chức năng thải độc của gan.

Xuyên tâm liên. Ảnh: TL

Là thuốc bổ đắng nên Xuyên tâm liên có khả năng kích thích sự tiết mật từ túi mật nhờ đó tiêu hóa dễ dàng hơn. Xuyên tâm liên chữa được các bệnh viêm gan, vàng da, ứ mật, người chán ăn, mệt mỏi, mất ngủ, tiêu chảy do E. coli và nhiễm thương hàn do S. typhae.

Râu ngô (râu bắp)

Thành phần có chứa nhiều xitosterol, stigmasterol, tinh dầu, saponin, glycosid đắng, vitamin C, vitamin K, nhiều canxi và kali. Khi uống râu bắp thì thấy lượng nước tiểu tăng lên từ 3-5 lần, nó còn làm tăng sự bài tiết mật, làm giảm tỷ trọng mật, lượng bilirubin trong máu cũng giảm.

Râu ngô. Ảnh: TL

Dân gian đã sử dụng râu bắp từ rất lâu để chữa viêm túi mật, viêm gan vàng da do tắc mật, làm thuốc thông tiểu chữa tê thấp, đau thận, sỏi thận... Mỗi ngày 10-20g râu bắp cắt nhỏ, đun sôi trong 200ml, uống trong ngày.

Cây bồ công anh

Theo y học cổ truyền, Bồ công anh có vị đắng, tính mát, tác dụng thanh nhiệt giải độc, lương huyết tán kết, thông sữa, lợi tiểu, được dùng chữa tiểu tiện khó khăn, đau dạ dày, đau gan...

Bồ công anh rất tốt cho gan mật nhờ vai trò kiểm soát được lượng mỡ vào cơ thể và tăng cường chức năng thải độc của gan, nhờ vậy nó rất có ích cho các bệnh nhân gan mật.

Bồ công anh. Ảnh: TL

Phối hợp với cải xà lách xoong chế thành một loại nước ép, kèm chế độ ăn uống kiêng thịt, đường và tinh bột, sẽ rất hiệu quả và giúp cho các cơ quan này hoạt động bình thường, các bệnh nhân đau gan, vàng da có thể sử dụng thường xuyên dạng nước ép (50g-100g) hoặc dạng trà được bào chế sẵn (20g khô).

Cần lưu ý, nếu đã có bệnh, người bệnh nên đi khám bệnh để có chỉ định điều trị đúng đắn của thầy thuốc chuyên khoa. Không nên sử dụng tuỳ tiện các cây thuốc dân gian có thể gây nguy hiểm cho sức khoẻ.

DS. Lê Kim Phụng (Nguyên giảng viên khoa Y học cổ truyền, đại học Y dược TP.HCM)