Không có hương sen

Đã có thể hình dung những ngày đẹp nhất của láng sen. Khi ấy nước lên ở mức vừa, lượng mưa còn có thể chấp nhận được và đồng ruộng chưa thành một vùng chập chã. Ở vào thời điểm phong độ nhất, lá sen ken dày trên mặt nước còn bông sen thì kiêu hãnh dưới ánh trời. Sen hồng trông khỏe mạnh hơn nhưng sen trắng thì thanh khiết tuyệt đối.

Không gì sánh được với sen! Ảnh: CTV

Thiên nhiên không hoàn toàn tự phát như ta tưởng. Như vũ trụ, như các hệ hành tinh. Mọi thứ chắc phải có sự xếp bày bí ẩn nào đó. Hồi ấy, thời cuộc đang hồi gian lao nhất, con người phải sống bám vào đồng bưng để tồn tại, những láng sen là nơi nhiều an ủi khi chúng bất chợt hiện ra trước mũi xuồng.

Không gì sánh được với sen. Không nên so với hồng hay các loại hoa khác, riêng so với cúc với đào hay với mai, sen nhiều bản sắc Việt Nam nhất dù không chỉ riêng ở xứ mình mới có sen. Lạ vậy đó. Hay bởi vì người Việt quen tôn vinh sen? Không đơn giản chuyện duyên sắc và độ bền cống hiến, thật sự sen cho người ta nhiều liên tưởng nhân sinh hơn. Sự lặng thầm, sự cao cả, vẻ thanh sạch và cả tín ngưỡng với Phật.

Không phải ai cũng được nhìn thấy những láng sen vào lúc chúng hiu hắt nhất. "Nếu không có cảnh đông tàn/Thì đâu có cảnh huy hoàng ngày xuân". Câu thơ của nhịp điệu mùa và tâm trạng nhưng lại vang lên hình ảnh sen tàn sau những ngày cốm xanh và chuối trứng cuốc. Nghe đã thấy gió lạnh và bầu trời màu chì.

Dịp này, nếu xuyên Việt bằng đường tàu hỏa ở đoạn Ninh Bình - Hà Nội bạn sẽ thấy những láng sen rũ mình trong mùa đông như thế nào. Sen xanh khiến ta nghĩ ngợi mà sen tàn cũng khiến ta đeo mang. Chỉ có sen mới làm ta hay chạnh nghĩ. Không phải hồng không phải cúc không phải mai. Ấy là giá trị của sen trong tâm hồn ta, người Việt.

Cữ rằm tháng Mười triều cường ở miền Tây ở Sài Gòn bỗng nhiên ác liệt. Và trăng tròn một cách thách thức. Tàu đêm xuyên qua Tuy Hòa mà cũng có một đêm trăng rợn, kỳ khôi. Về đến Thanh Đa, ô, nước đãi chúng tôi, bán đảo ngập nặng cùng với 98 điểm ngập khác của Sài Gòn. Bà cụ bưng xề rau muống ra gần ngã tư đèn xanh đèn đỏ cho dễ bán. Thường ngày bà có mấy trái dừa xiêm vạt mặt để phân biệt với những hàng dừa được gọt rất khéo nhưng đã kín đáo ngâm trong nước tẩy gì đó chắc chắn là nguy hại. Và xề nông sản của bà còn có mấy búng ngó sen tươi ngâm trong thau nước sạch trông rất đáng tin.

Rồi sẽ có những dự án làm cho sen không còn đất sống. Ảnh: CTV

Hỏi sao chỉ có ngó sen chứ không có bông sen hay củ sen, bà cười tóm tém: “Già mà bán bông ai mua cho, còn củ sen thì lấy ai lặn ngụp mà có?”. Đã có thể hình dung bà thuộc hàng hiu quạnh bên cạnh một láng sen còn sống sót ở Bình Quới. Hẳn rau muống này là thứ mọc lẫn với sen. Một hôm khác, cũng đến bên mẹt hàng đáng yêu này: “Cụ ơi, sao hôm nay không có ngó sen?”. “Mèn ơi, nước lên dữ quá, lá sen còn bị sặc huống chi già. Làm sao thò tay mà bứt ngó sen được hả cô?”. Cho dù không có ngó sen nhưng rau muống và dừa xiêm của cụ thì vẫn sinh thái nhất chợ.

Nhớ những cành sen bằng gỗ ở phòng khách của nhà thơ Thi Hoàng - Hải Phòng. Sen được cắm khô trong một cái lọ Bát Tràng rất cổ đặt trong góc nhà. Đặc sệt Việt Nam. Vừa cổ điển vừa đặc sắc. Phải yêu sen lắm thì nghệ nhân ẩn danh nào đó mới gọt nổi những cành sen sống động như vậy. Và chính thi sĩ đã có những câu thơ: “Không có hương sen thì ta thành thối nát/ Nói điều này dễ mấy ai tin”. Đây là hai câu thơ trong bài nói về Mẹ, Mẹ và Sen, tình mẫu tử và hương sen, sự thổn thức của một tâm hồn đặc Việt.

Rồi sẽ có những dự án làm cho sen không còn đất sống. Hiện Đồng Tháp Mười chỉ còn những láng sen trong những vườn du lịch mà thôi. Không cộng sinh với củ co, bông súng, đưng sậy, lau lách và chim chóc gì hết. Sen trơ trong đầm, bên trên là những bữa tiệc có cả củ sen. Rồi có lẽ sẽ không có sen trong chùa hay trong góc nhà vào những dịp lễ trọng nữa. Và không có hương sen trong đời sống thường nhật quanh ta, hương sen với ý nghĩa nhân sinh, cao cả, thiết thực nhất. Như ta đang mồ côi mẹ và mồ côi nhiều thứ khác.

Không có hương sen thì ta thành thối nát

Nói điều này dễ mấy ai tin…

Dạ Ngân