Vụ cháy chung cư mini làm 56 người chết: Ai là người bồi thường cho nạn nhân?

Như Người Đô Thị đã đưa tin, vụ cháy đặc biệt nghiêm trọng tại tòa nhà chung cư mini số 37 ngách 29/70 phố Khương Hạ (phường Khương Đình, quận Thanh Xuân, TP. Hà Nội) xảy ra vào 23h50 phút ngày 12.9.2023 đã khiến 56 người tử vong và 37 người bị thương. Hiện nay chưa có thống kê chính thức về con số thiệt hại về tài sản, tuy nhiên vụ cháy thiêu rụi toàn bộ tài sản của người dân, nhiều người lâm vào cảnh không còn nơi để ở trong khi một số phải tá túc tại nhà người thân hay những nơi hỗ trợ ở miễn phí. Nhiều nạn nhân vẫn đang phải điều trị tích cực trong bệnh viện, trong khi nhiều trường hợp được xuất viện nhưng ám ảnh về vụ cháy chắc sẽ còn mãi.

Ở góc độ pháp lý, vấn đề đặt ra là: ai sẽ là người chịu trách nhiệm bồi thường cho các nạn nhân vụ cháy này và chủ sở hữu chung cư mini sẽ bị xử lý như thế nào? Phóng viên đã có cuộc trao đổi với Luật sư Phạm Thành Tài, Giám đốc Công ty Luật Phạm Danh, xung quanh những vấn đề này.

Hiện trường vụ cháy chung cư mini ở phố Khương Hạ khiến 56 nhiều người tử vong. Ảnh: Vnexpress

Thưa Luật sư, trong vụ cháy chung cư mini này, ai là người phải có trách nhiệm bồi thường cho các nạn nhân vụ cháy?

Liên quan đến vụ cháy chung cư mini ở phố Khương Hạ vừa qua, về người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho các nạn nhân, theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 thì người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Do đó, để xác định người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho các nạn nhân thì phải xác định được nguyên nhân gây ra vụ cháy, từ đó xác định ai là người có lỗi để xảy ra vụ cháy.

Trong trường hợp này, tôi cho rằng, nếu nguyên nhân cháy xuất phát từ lỗi của chủ đầu tư khi có các sai phạm trong việc thi công, xây dựng công trình, không đảm bảo các quy định về phòng cháy, chữa cháy (PCCC) thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại đầu tiên thuộc về Chủ đầu tư, bao gồm: thiệt hại đối với những tài sản bị tiêu hủy, chi phí chăm sóc sức khỏe và chi phí mai táng đối với những người bị nạn…

Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng cần điều tra làm rõ việc có hay không sai phạm trong việc quản lý của các cơ quan có thẩm quyền trong việc cấp phép xây dựng, quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn tại thời điểm thi công công trình, từ đó mới có thể xác định được trách nhiệm cụ thể của những người có liên quan.

Hiện nay đang có những quy định như thế nào về PCCC đối với loại hình nhà ở như chung cư mini thưa Luật sư?

Trên thực tế, dù là nhà tư nhân, hộ gia đình hay chung cư mini đều phải tuân thủ, duy trì các biện pháp an toàn PCCC nhằm hạn chế nguy cơ phát sinh cháy, nổ trong quá trình sinh hoạt.

Đối với nhà chung cư mini, các quy định về phòng cháy chữa cháy được quy định tại Luật Phòng cháy và chữa cháy, Điều 7 Nghị định số 136/2020/NĐ-CP (quy định về điều kiện an toàn về phòng cháy và chữa cháy đối với hộ gia đình). Ngoài ra, tại địa bàn thành phố Hà Nội, loại hình nhà ở chung cư mini còn phải tuân thủ các quy định có liên quan tại Quyết định 32/2021/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội ngày 30.12.2021 về an toàn PCCC đối với nhà ở riêng lẻ, nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh.

Theo đó phải đáp ứng các điều kiện sau:

+ Nhà ở phải bố trí hệ thống điện, bếp đun nấu, nơi thờ cúng bảo đảm an toàn; các chất dễ cháy, nổ phải để xa nguồn lửa, nguồn nhiệt; chuẩn bị các điều kiện, phương tiện để sẵn sàng chữa cháy.

+ Đáp ứng điều kiện về mặt bằng công năng sử dụng các khu vực trong nhà: Lối thoát hiểm, cầu thang, khu vực để xe, máy phát điện, lối đi,…

+ Điều kiện về các phương tiện, thiết bị phục vụ phục vụ công tác phòng cháy chữa cháy

+ Các điều kiện khác tùy theo quy mô, mục đích sử dụng của nhà ở.

Luật sư Phạm Thành Tài, Giám đốc Công ty Luật Phạm Danh. Nguồn: NVCC

Thưa Luật sư, chủ sở hữu chung cư mini ở sẽ phải chịu trách nhiệm ra sao khi để ra cháy gây thiệt hại lớn về người?

Trong trường hợp chung cư mini xảy ra cháy nổ gây thiệt hại lớn về người thì cần xác định yếu tố lỗi là của chủ sở hữu hay người sử dụng của chung cư mini này. Nếu lỗi do người sử dụng chung cư mini gây ra thì người thuê trọ sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trong vụ cháy này. Nếu lỗi là do chủ sở hữu chung cư mini để xảy ra cháy, gây thiệt hại lớn về người thì sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về vấn đề cháy nổ này; đồng thời họ không được yêu cầu người sử dụng chung cư mini phải chịu trách nhiệm cùng mình.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng, lỗi của chủ sở hữu chung cư mini cũng bao gồm cả xác định trách nhiệm của chủ sở hữu trong việc xin giấy phép, quản lý và vận hành chung cư mini. Trường hợp chủ sở hữu không đáp ứng được các quy định về PCCC theo quy định thì sẽ bị coi là có lỗi và phải chịu trách nhiệm liên quan trong vụ việc này.

Tại Điều 313 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi năm 2017 quy định về tội vi phạm quy định về PCCC như sau:

Người nào vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy mà gây thiệt hại cho người khác thì người đó sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật về hình sự. Cá nhân đó có thể bị áp dụng một trong các hình phạt: Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù thấp nhất là 02 năm, có thể lên đến 12 năm.

Ngoài ra, người phạm tội danh này còn bị áp dụng thêm hình phạt bổ sung là bị phạt tiền từ 10 triệu đồng cho đến 50 triệu đồng, cấm đảm nhiệm về chức vụ, cấm hành nghề hoặc là làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. Theo đó, căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi vi phạm để xác định khung hình phạt phù hợp.

Ngoài trách nhiệm hình sự nêu trên, người vi phạm còn phải bồi thường các thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và tài sản cho người bị thiệt hại.

Sau vụ cháy đặc biệt nghiêm trọng vừa qua, cơ quan chức năng hữu quan các cấp cụ thể cũng như các địa phương sẽ tổ chức rà soát, kiểm tra, xử lý sai phạm các chung cư mini. Vậy, theo Luật sư, với những công trình vi phạm liên quan đến xây dựng, quy hoạch sẽ xử lý như thế nào?

Căn cứ Điều 118 Luật Xây dựng năm 2014, được sửa đổi bởi khoản 44 Điều 1 Luật Xây dựng sửa đổi năm 2020 quy định: Việc phá dỡ công trình xây dựng được thực hiện khi công trình xây dựng sai quy hoạch xây dựng, công trình xây dựng không có giấy phép xây dựng đối với công trình theo quy định phải có giấy phép hoặc xây dựng sai với nội dung quy định trong giấy phép xây dựng.

Ngoài ra, căn cứ theo điểm c khoản 15 Điều 16 Nghị định 16/2022/NĐ-CP ngày 28.1.2022 của Chính phủ cũng quy định việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả buộc phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm đối với các hành vi vi phạm liên quan xây dựng cụ thể tại Điều luật.

Theo đó, sau vụ cháy, khi cơ quan chức năng tổ chức rà soát, kiểm tra, xử lý sai phạm đối với các chung cư mini, những công trình vi phạm liên quan đến xây dựng, quy hoạch sẽ bị yêu cầu phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm theo quy định tại các Điều luật nêu trên.

Xin cảm ơn Luật sư!

Nguyễn Lê